DR. CEMİL PASLI

-YENİ- YÜKSEKÖĞRETİM NASIL “YÜKSEK” OLUR?

• admin
• 28 Temmuz 2025
• Yazar
• 81 Görüntüleme

YÜKSEKÖĞRETİM NASIL “YÜKSEK” OLUR?

Allah Teâla, Kur’an’ın tarif ettiği ve dikkat çektiği kâinat kitabında her gün yenilediği sayfalarla bize yön vermek istiyor.

Arıların arasında kraliçe, karıncalar arasında yasup gibi, cinsler arasında yaratılan “özel” olanlarla yönetim ve organizasyonu tavsiye ediyor.

Karıncaların Hz. Süleyman (a.s.) ordusunun geçişinde nasıl organize olduğunu Kur’an-ı Kerim’den öğreniyoruz:

“Nihâyet neml (karınca) vâdisine geldiklerinde, (içlerinde reis olan) bir karınca: “Ey karıncalar! Yuvalarınıza girin! Süleymân ve orduları farkında olmayarak sizi ezmesin!” dedi.” Neml, 27/18.

Eğitim/Öğretim/Organizasyon/Yönetim’de başarılı olmak için Allah’ın “özel” yarattığı “üstün yetenekli” insanları tespit edip, onları organizasyonun başına koyup yola devam etmek gerekiyor.

“Hele sen bir yürü de

Ne koşanlar göreceksin sürü de” (M. Akif Ersoy)

Sosyoloji böyle çalışır.

Normal insanlar normaldir ve onlarla rutin işleri yürütürsünüz.

Dolgu malzemesidir onlar.

“Hele sen bir yürü” diyebilecek ve sürüyü harekete geçirecek, sevk ve idare decek insan ancak diğerlerinden farklı “üstün yetenekli” insan olmalıdır.

Eğitim/Yönetim/Organizasyon sistem objektif esaslarla “üstün yetenekli” insanların geçişkenliğini sağlamalı ve onların yaratılışlarına uygun olan tepe kadrolarına yerleşmelerini sağlamalıdır.

ABD’de 26 yaşında dünyanın en genç profesörü olan Oktay Sinanoğlu için bu yollar açıldığı için 26 yaşında profesör oldu.

Gelelim yükseköğretim nasıl “yüksek” olur sorusunun cevabına…

Osmanlı Devleti yükselme döneminde Sahn-u Seman medreselerinde eğitimde odalar arası geçiş ve kademeli eğitimi mükemmel uygulayarak “üstün yetenekli” insanları en kısa sürede tepeye yerleştirdi ve eğitim/yönetim/organizasyonu onlarla yaptı.

İşi uygulamayla da taçlandırdı ve şehzade şehirleri kurdu.

Bu sistem 14 yaşında bir genci devlet yönetecek seviyeye getirdi.

Sah-u Seman’ı Enderun takip etti.

Sistemin bozulması ve olayın “beşik uleması” ile dibe vurması Osmanlı Devleti’nin hızla irtifa kaybetmesini netice verdi.

Batı’yı bugüne getiren büyük atılımını üniversiteler ile değil; onlar arasından seçilmiş “özel/üşütün yetenekli insanlar” tarafından oluşturulmuş “akademi” ler ile gerçekleştirdi.

Fikir babalığını Francis Bacon (1561-1626)’ın yaptığı akademi kurma fikri batıdaki bilimsel gelişmeler için milat kabul edilmektedir.

Batı'yı kendi karanlık ortaçağından çıkarıp rönasans ve reformu yapmasını sağlayan bilimsel gelişmelerde; üzerine oturdukları Endülüs birikimi, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethinin sağladığı büyük değişimler ile birlikte; üniversiteler üstü kurumlar olan ve onlara yön ve ilham veren akademilerin çok önemli bir payı vardır.

Bu akademiler;

1.The Academia del Cimento in Floransa-1657.

2.The Royal Society in London-1663.

3.The Royal Academy of Sciences in Paris-1667.

4.The Berlin Academiy-1700.

5.St. Petesburg Academy-1724.

Bu konuya dair tabii ki çok şeyler söylenebilir; ancak “arife işaret yeter” ilkesi gereği işi şu cümle ile özetleyelim:

En kısa ve acil işi olarak “özel/üstün yetenekli” insanları bünyesinde toplayan bir “akademi” kuralım ve sürünün yönetim/sevk ve idaresini onlara verelim.

Bakın o zaman nasıl yükseköğretim gerçekten “yüksek” oluyor.

How Does Higher Education Become “High”?

God Almighty seeks to guide us through the daily pages of the book of the universe, which the Quran describes and draws attention to.

He recommends management and organization through the "special" individuals created within the species, such as the queen among bees and the lion among ants.

We learn from the Quran how the ants organized themselves during the passage of the army of Prophet Solomon (peace be upon him):

"And when they came to the Valley of the Ants, an ant (the leader among them) said, 'O ants, enter your nests, and lest Solomon and his armies crush you in unawares!'" (An-Naml, 27:18).

To be successful in education/training/organization/management, it is necessary to identify the "specially gifted" individuals created by God, appoint them as leaders of the organization, and continue on this path.

"Just walk, and you'll see no running, no herd." (M. Akif Ersoy)

This is how sociology works.

Normal people are normal, and you handle routine tasks with them.

They're just filler material.

The only person who can say, "Just walk, and you'll see no running," and mobilize the herd, guide and direct it, must be someone with "superior talent," someone different from the others.

The education/management/organization system should objectively ensure the mobility of "gifted" individuals and ensure their placement in top positions suited to their temperament.

These paths were opened for Oktay Sinanoğlu, the world's youngest professor in the US at the age of 26, and he became a professor at the age of 26.

Now, let's address the question of how "higher" higher education can be achieved...

During the Ottoman Empire's rise, it implemented a perfect system of inter-chamber transfers and progressive education in the Sahn-u Seman madrasahs, quickly placing "gifted" individuals at the top and managing their education, management, and organization with them.

It also crowned this with practical application and established princely cities.

This system enabled a 14-year-old to become a state administrator.

Enderun followed Sah-u Seman.

The breakdown of the system and the event's descent into the "cradle of ulama" resulted in the Ottoman Empire's rapid decline.

The great leap forward that brought the West to its current state was achieved not through universities, but through "academies" established by "specially talented individuals" selected from among them.

The idea of establishing an academy, originating with Francis Bacon (1561-1626), is considered a turning point for scientific advancements in the West.

The scientific developments that led the West out of its dark Middle Ages and into a renaissance and reformation were not only based on the Andalusian heritage they built upon, but also through the profound changes brought about by Mehmed the Conqueror's conquest of Istanbul. Academies, which were institutions beyond universities and provided them with direction and inspiration, played a crucial role.

These academies:

1. The Academia del Cimento in Florence, 1657.

2. The Royal Society in London, 1663.

3. The Royal Academy of Sciences in Paris, 1667.

4. The Berlin Academy, 1700.

5. St. Petersburg Academy, 1724.

Of course, much could be said on this subject; but according to the principle of "a sign is enough," let's summarize the matter with this sentence:

As the shortest and most urgent task, let's establish an "academy" that gathers "special/gifted" people and entrust them with the management/guidance and administration of the flock.

Then see how higher education becomes truly "high."